Ναυάγιο P/S Patris ( ΚΕΑ )

Το επιβατηγό τροχήλατο ατμόπλοιο ΠΑΤΡΙΣ, ιδιοκτησίας της Ελληνικής Ατμοπλοΐας, σε ταξίδι από Πειραιά προς Σύρο, τις βραδυνές ώρες της 23ης Φεβρουαρίου 1868, προσέκρουσε σε χαρτογραφημένο ύφαλο στην θέση Κούνδουρος της Κέας, όπου και τελικά βυθίστηκε χωρίς ανθρώπινες απώλειες. Η πρόσκρουση αποδόθηκε σε λάθος χειρισμούς ναυσιπλοΐας του πλοιάρχου Ν.Γ.Αγγελικάρα, εν συνεχεία όμως αθωώθηκε από το ναυτοδικείο και οι αρμόδιες αρχές απέδωσαν το ναυάγιο σε τυχαίο γεγονός. Στο πλοίο επέβαιναν περί τους 500 επιβάτες μαζί με το πλήρωμα.

Ο Νικόλαος Αγγελικάρας γεννήθηκε στα Ψαρά πιθανότατα το 1813 όπως προκύπτει από τα αρχεία της Ερμούπολης. Το Εθνικό Ημερολόγιον Βρετού αναφέρει ότι γεννήθηκε στα Ψαρά το 1827 κάτι το οποίο όμως δεν ευσταθεί καθότι τα Ψαρρά το 1827 παρέμεναν έρημα. Οι γονείς του ήταν εύποροι . Δώδεκα χρονών μπήκε στο ναυτικό και μπάρκαρε με πλοίο του πατέρα του. Τρία χρόνια αργότερα ήταν πλοίαρχος σε δικό του πλοίο. Ταξίδεψε σε όλη την Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο, και στον Ατλαντικό ωκεανό. Αν και ήταν ιδιοκτήτης δύο πλοίων προσελήφθη ως πλοίαρχος από την Ελληνική Ατμοπλοϊκή Εταιρεία με έδρα την Σύρο. Ως πλοίαρχος του «Πανελλήνιου» θα καταφέρει να σπάσει τον αποκλεισμό της Κρήτης, να μεταφέρει βοήθεια στους επαναστάτες, και να επιστρέψει το πλοίο ασφαλές στα ελληνικά ύδατα.

Αναφορά στον τύπο της εποχής: Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ, α.φ.586.

Κατά τας διηγήσεις των επιβατών η θάλασσα δεν ήτο πολύ ταραγμένη, ότε περί την 10:30-11:00μμ ηκούσθει η κραυγή εχαθήκαμεν και το ατμόπλοιον προσέκρουσε εις βράχον, εφ’ου έμεινεν. Οι επιβάτες ήταν πολυπληθείς, σχεδόν 500. Γενική κατόπην επήλθε ταραχή και σύγχυσις πλην όποιο αίσχος! Οι ναύτε του ατμόπλοιου αντί να προσπαθήσωσιν όπως χείρα αρρωγόν προσφέρωσιν εις τους δυστυχείς επιβάτας, λαμβάνοντας τας λέμβους του ατμόπλοιου εξώρμησαν εις την ξηράν. Ευτυχώς μικρόν σκάφος των μηχανικών του ατμόπλοιου εχρησίμευσε εις αυτούς.

Η ιστορία του πλοίου.

Η πρώτη ονομασία του τροχήλατου ατμόπλοιου ήταν Όθων, παραγγελία του Βασιλέα Όθωνα το 1859 από τα ναυπηγεία C. Lungley & Co, Deptford, στον ποταμό Τάμεση της Αγγλίας. Το πλοίο παρελήφθη το 1860. Μαζί με το Όθων παραγγέλθηκαν ακόμα τρία πλοία, ένα όμοιο τροχήλατο ατμόπλοιο, το Αμαλία, καθώς επίσης και δύο μικρότερα το Βυζάντιον και το Επτάνησος.
Ακολουθώντας την εκθρόνιση και εξορία του Όθωνα τον Οκτωβρίο του 1862, το πλοίο μετονομάστηκε σε Πατρίς, όπου δόθηκε στην Ελληνική Ατμοπλοΐα μαζί με το Αμαλία, το οποίο μετονομάστηκε σε Ευνομία. Στο Ευνομία, εκδηλώθηκε φωτιά στο λέβητα ενώ ήταν στην Ύδρα με απολογισμό 50 άνθρωποι να καούν ζωντανοί. Στην συνέχεια μετονομάστηκε σε Ίρις.

Κατασκευαστικά στοιχεία του πλοίου.

Φορτίο (tonnage): 641grt
Διαστάσεις: 66.2 x 8.3 x 4.5 (m)
Υλικό Κατασκευής: Χάλυβας
Μηχανές: compound paddle engines, 2 masts, barquentine
Ιπποδύναμη: 120 h.p. (rhp)
Ναυπηγίο: Lungley Charles & Co., Deptford (Thames)
Κατασκευαστής Μηχανών: Dudgeon J. & W., London

Η ανέλκυση του τροχού.

Το 2007 οργανώθηκε η ανέλκυση ενός από τους δύο τροχούς του ατμόπλοιου Πατρίς. Στην επιχείρηση συνεργάστηκαν το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης , το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και η Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Ταυτόχρονα με την διαδικασία της ανέλκυσης γινόταν κινηματογράφηση του εγχειρήματος, με σκοπό τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ Πατρίς – απολεσθέν το 1868 , μιά συμπαραγωγή της Ε. Ρ. Τ., του γραφείου παραγωγής Τέχνης, καθώς και του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης. Ο τροχός, μετά την ανέλκυσή του, τοποθετήθηκε προσωρινά στον Ταρσανά της Ερμούπολης μέχρι την μεταφορά του στην τελική του θέση.
Στις 8 Σεπτεμβρίου 2010 ο τροχός του ατμόπλοιου Πατρίς μεταφέρθηκε στην τελική του θέση στον υπαίθριο χώρο, πίσω από το κτιριακό συγκρότημα του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης και τοποθετήθηκε σε ειδική βάση, όπου έχει ήδη ξεκινήσει η συντήρησή του από εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα. Ο τροχός του Πατρίς αποτελεί ένα εξαιρετικό και σπάνιο δείγμα ναυπηγικής τέχνης. Η όλη επιχείρηση χρηματοδοτήθηκε από χορηγία της Οικογένειας Γ. Μ. Πατέρα και η τελευταία φάση της μεταφοράς υλοποιήθηκε από το Νεώριο Σύρου που διέθεσε ειδικό εξοπλισμό και δεκαμελή ομάδα εξειδικευμένων τεχνιτών.

Η συντήρηση του τροχού.

Πρόκειται για ένα αντιπροσωπευτικό δημιούργημα της μηχανικής του 19ου αιώνα, το οποίο ανελκύσθηκε το 2007 και μεταφέρθηκε στο Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης. Από τότε, το Κέντρο Τεχνικού Πολιτισμού – Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης με τη συνεργασία του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης των ΤΕΙ Αθηνών, με επικεφαλής την Καθηγήτρια Δρ. Βασιλική Αργυροπούλου, καθώς και της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με επικεφαλής τον Καθηγητή Δρ. Γεώργιο Μπατή, έχει ολοκληρώσει σειρά μελετών και έρευνας και έχει προχωρήσει στη βέλτιστη συντήρησή του.
Ο τροχός αποτελεί ένα πολύπλοκο αντικείμενο δεδομένου του μεγέθους του ( διάμετρος 3μ., ύψος 6μ. και βάρος 14-16 τόνων )και των υλικών κατασκευής του (χάλυβας και ξύλο). Ο τροχός τοποθετήθηκε πάνω σε βάση από σκυρόδεμα μέσα στον περίβολο του Μουσείου, σύμφωνα με την μελέτη του Επ. Καθηγητή του Ε.Μ.Π. Δρ. Χρήστου Ζέρη.

Περιγραφή του Ναυαγίου.

Το ναυάγιο του ατμόπλοιου Πατρίς είναι σπασμένο σε δύο τμήματα στην δυτική πλευρά της ξέρας του Κούνδουρου στην Τζιά. Η πλώρη είναι τελείως αποκομμένη από το υπόλοιπο πλοίο ακουμπώντας στο βυθό σχηματίζοντας γωνία 90 μοιρών και σε μέσο βάθος 34μέτρων. Στην τρόπιδα της πλώρης μπορεί να διακρίνει ο δύτης παραμορφώσεις κάτι που μαρτυρά την βίαιη πρόσκρουση του πλοίου στον ύφαλο. Από τα όκια ξεπροβάλλουν οι καδένες του πλοίου οι οποίες καταλήγουν στις άγκυρες τύπου βρετανικού ναυαρχείου. Στην πλώρη μπορεί να διεισδύσει ο δύτης παρατηρώντας τον μεταλλικό σκελετό του πλοίου και κάποια αντικείμενα που μεταφέρουν το μυαλό σε μια άλλη εποχή. Το δεύτερο τμήμα του πλοίου βρίσκεται νοτιότερα σε πολύ κοντινή απόσταση από την πλώρη, σε μέγιστο βάθος 53 μέτρων. Ξεκινώντας από την πρύμνη προς το ρήγμα, ο δύτης θα παρατηρήσει το πηδάλιο όπου είναι στραμμένο δεξιά. Φυσικά δεν υπάρχει προπέλα αφού το πλοίο κινούνταν με τους δύο πλευρικούς τροχούς. Κατάπρυμα είναι ορατά τέσσερα παράθυρα όπου προσφέρουν υπέροχες φωτογραφίες από το εσωτερικό του πλοίου. Στο κατάστρωμα του πλοίου δεν υπάρχει πλέον η ξύλινη επένδυση καθώς αυτή έχει υποχωρήσει με την πάροδο τόσων ετών. Στο μεσοκάραβο θα διακρίνει ο δύτης υπολείματα από το φουγάρο του πλοίου και ακριβώς κάτω από αυτό τους λέβητες καθώς και άλλα εξαρτήματα του συστήματος πρόωσης, όπως ο στροφαλοφόρος άξονας και αρκετή ποσότητα από ορυκτό κάρβουνο. Επίσης ορατά είναι τα οκτώ καπόνια από τα οποία καθελκύστηκαν οι λέμβοι του σκάφους. Ο δεξιός τροχός παραμένει στη θέση του προσφέροντας πολύ όμορφες φωτογραφίες. Στο ρήγμα είναι και το βαθύτερο σημείο της κατάδυσης όπου μπορεί να συναντήσει ο δύτης λαμαρίνες διάφορα σπασμένα αντικείμενα και κομμάτια από το πλοίο. Στο εσωτερικό του υπάρχει πληθώρα αντικειμένων που σε ταξιδεύει σε άλλη μακρινή επόχή όπως, σιδερένιες μπάλες για τα κανόνια του πλοίου, μια εφεδρική άγκυρα, σπασμένα τζάμια και διάφορα σκεύη καθημερινής χρήσης. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι η κατάδυση στο ατμόπλοιο Πατρίς είναι ένα ταξίδι στο χρόνο και αλλά ταυτόχρονα η ξέρα του Κούνδουρου σφίζει από θαλάσσια ζωή κάνοντας την αποσυμπίεση μια ευχάριστη υπόθεση.

Κείμενο: Παναγιώτης Βλέτσας

Πηγές:

library.parliament.gr
www.ketepo.gr
wrecksite.eu
Περιοδικό Θάλασσα

Μαρίνου Π. Βρετού. Εθνικόν Ημερολόγιον του έτους 1868 (έτος Η΄)
Münchener Digitalisierungs Zentrum Digitale Bibliothek
psarianokaravi.blogspot.com/