Junkers Ju 52/3m της I./ KG z.b.V. 1

Το εσωτερικό του μεταγωγικού ju 52. Στο βάθος διακρίνονται οι υποδοχείς ρίψεων κυβωτίων οπλισμού. Η πόρτα που οδηγεί στο πιλοτήριο παραμένει κλειστή, τα καθίσματα μεταφοράς προσωπικού είναι σε ανοιχτή θέση.
Ο ρυγχαίος κινητήρας ανεστραμμένος.
Ο ένας εκ των τριών κινητήρων παραμένει ανέπαφος. Ο έλικάς του δεν φέρει καμία παραμόρφωση.
Το πολυβόλο τύπου MG 15 βρίσκεται στη θέση του. Στο εσωτερικό της θέσης του πολυβολητή βρίσκονται γεμιστήρες διπλού τυμπάνου τύπου DT 15.
Μετά τον καθαρισμό από τα δίχτυα εμφανίστηκε το πιλοτήριο του ju 52. Καθίσματα, όργανα, όπως και η κλειστή πόρτα που οδηγεί στο κυρίως σώμα του αεροσκάφους είναι διακριτά. Όπως επίσης και η ζημιά που προκλήθηκε από το χρόνο και τον εξοπλισμό του αλιευτικού σκάφους.
Το ju 52 ειδωμένο από βόρεια κατεύθυνση.
Η νότια πλευρά του ju 52 όπου φέρει αρκετές ζημιές από το δίχτυ και τα συρματόσχοινα του αλιευτικού σκάφους. Στο βάθος διακρίνεται το ουραίο τμήμα σπασμένο αλλά όχι αποκολλήμένο από την άτρακτο.
Το ουραίο τμήμα του αεροσκάφους κομμένο από την υπόλοιπη άτρακτο σχηματίζοντας γωνία 90 μοιρών. Ορατά είναι ακόμα τα σχοινιά του αλιευτικού.
Μια πανωραμική φωτογραφία όπου πάνω στην άτρακτο φαίνεται η κεραία για τις ραδιοεπικοινωνίες του αεροσκάφους.
Το μεγάλο ju 52. Το κυριότερο μεταγωγικό της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας κατά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο όπου μετέφερε χιλιάδες τόνους εφοδίων και ανθρώπινου δυναμικού σε εκατοντάδες αποστολές, βρίσκεται καθισμένο στο βυθό του Αργοσαρωνικού. Κανένας έλικας από τους τρείς κινητήρες δεν φέρει καμία παραμόρφωση. Αυτό υποδειλώνει ότι ενδεχομένως προσθαλλασώθηκε με σβηστές τις μηχανές του.
Κάτοψη του ju 52. Διακρίνονται οι ζημιές στα φτερά, στον ρυγχαίο κινητήρα και στο ουραίο τμήμα από τις προσπάθειες του αλιευτικού σκάφους να πάρει τον εξοπλισμό του, κάτι που τελικά δεν έγινε.
Το τρικηνητήριο αεροσκάφος Junkers Ju 52, υπήρξε το κατ´ εξοχήν μεταγωγικό αεροσκάφος της γερμανικής Luftwaffe κατά τη διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Στον ελλαδικό χώρο υποστήριξε δυο σημαντικές επιχειρήσεις, τη Μάχη της Κρήτης και τη Μάχη της Λέρου.
Πτήση γερμανικών αεροσκαφών JU 52 πάνω από την Αθήνα και τον Πειραιά. Πηγή Βύρων Τεζαψίδης
Ο ιπτάμενος αξιωματικός Wray Kirk και ο υπολοχαγός πτήσης W. K. Robertson βλέπουν τα υπολείμματα ενός γερμανικού αεροσκάφους JU 52 στο αεροδρόμιο Καλαμακίου κοντά στην Αθήνα. Αρχείο Δήμης Παρούσης
Βίντεο από το ναυάγιο του Junkers Ju 52/3m της I./ KG z.b.V. 1

Τον Σεπτέμβριο του 2022 ο Αντώνης Γράφας και η ομάδα του καταδύθηκαν σε έναν στόχο, του οποίου το στίγμα τούς είχε ευγενικά χορηγηθεί από τον Γιάννη Μυτιληναίο. Η ενέργεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα την εντόπιση ενός ακόμη γερμανικού αεροσκάφους, τύπου Junkers Ju-52/3m, στα νότια του Σουνίου. Αμέσως μετά τη νέα αυτή ανακάλυψη ξεκίνησε συστηματική αρχειακή έρευνα και διεξοδική έρευνα πεδίου, με σκοπό την τεκμηρίωση του συγκεκριμένου αεροσκάφους και της ιστορίας του. Με τη συνδρομή του Δημήτρη Γκαλών και του Νίκου Βαρδάκα, τον Ιούλιο του 2023, συγκεντρώθηκαν περεταίρω στοιχεία σχετιζόμενα με την ιστορία των απωλειών της γερμανικής Luftwaffe στον ελλαδικό χώρο κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στις απώλειες αυτές συγκαταλέγονται και αεροσκάφη τύπου Junkers Ju-52, τα οποία απωλέσθηκαν στην περιοχή του Σαρωνικού. Από τα αεροσκάφη αυτά θεωρούμε ότι το Ju 52 της I./KG z.b.V. 1 (I. Gruppe des Kampfgeschwaders zur besonderen Verwendung 1), με τον αριθμό παραγωγής (Werknummer) 6376, το οποίο απωλέσθηκε τη 16η Ιουνίου 1941, είναι πιθανότατα το αεροσκάφος που ερευνήσαμε και το οποίο μέχρι σήμερα βρίσκεται βυθισμένο στα νότια του Σουνίου στο βάθος των 63 μέτρων.

Kampfgeschwader zur besonderen Verwendung 1

Η Kampfgeschwader zur besonderen Verwendung 1 (1η Πολεμική Πτέρυγα Ειδικής Χρήσης), με το ακρωνύμιο «KG z.b.V. 1», συστάθηκε τον Αύγουστο του 1939 και αποτελείτο από τέσσερεις σμηναρχίες (Gruppe I.-IV.). Αμέσως μετά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πήρε μέρος στην εισβολή της Wehrmacht στην Πολωνία (Polenfeldzug). Τον Απρίλιο του 1940 συμμετείχε στην κατάληψη της Νορβηγίας (Norwegenfeldzug), ενώ τον Απρίλιο του 1941 έλαβε μέρος στη Βαλκανική Εκστρατεία (Balkanfeldzug). Από την 20η Μαΐου έως και την 1η Ιουνίου 1941 η KG z.b.V. 1 συμμετείχε στη Μάχη της Κρήτης (Unternehmen Merkur). Από τις 23 Νοεμβρίου 1942 έως και τη 2α Φεβρουαρίου 1943 ανέλαβε τη μεταφορά προμηθειών στις γερμανικές μονάδες που είχαν περικυκλωθεί από τον Κόκκινο Στρατό στο Στάλινγκραντ. Τον Μάιο του 1943 μετονομάσθηκε σε Transportgeschwader 1 (1η Μεταφορική Πτέρυγα) και μέχρι το τέλος του έτους συμμετείχε στην παροχή βοήθειας των γερμανικών μονάδων στην Κριμαία.

Κατά τη Μάχη της Κρήτης η KG z.b.V. 1 είχε τη βάση της στο Φάληρο και είχε ως διοικητή τον Oberst Fritz Morzik. Διοικητής της 1ης Σμηναρχίας της 1ης Πτέρυγας (I./KG z.b.V. 1) διετέλεσε από τις 7 Μαΐου έως και τον Δεκέμβριο του 1941 ο Major Otto-Lutz Förster.

Το Junkers Ju 52/3m με τον αριθμό παραγωγής 6376

Σύμφωνα με μια καταχώρηση στο Πολεμικό Ημερολόγιο της 7. Seenotstaffel (7ης Σωστικής Μοίρας) της Luftwaffe «τη 16η Ιουνίου 1941 διασώθηκε το πλήρωμα και οι επιβαίνοντες ενός αεροσκάφους τύπου Ju 52, με αριθμό παραγωγής 6376, το οποίο αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει προσθαλάσσωση στη θαλάσσια περιοχή της Αττικής». Το αεροσκάφος αυτό, σύμφωνα με τις αρχειακές πηγές, προσθαλασσώθηκε λόγω μηχανικού προβλήματος και βυθίστηκε χωρίς ουδεμία απώλεια.

Ο κατάλογος απωλειών της γερμανικής Luftwaffe (πηγή Quartiermeister 6.) αναφέρει οκτώ συνολικά απώλειες αεροσκαφών Ju 52 στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Αττικής:

17.05.1941 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 1305
16.06.1941 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 6376
24.11.1941 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 5983
18.12.1941 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 5611
18.12.1941 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 6877
28.07.1943 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 130512
28.11.1943 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 7098
18.02.1944 Ju 52 με αριθμό παραγωγής 130866

Η μόνη από τις απώλειες αυτές, η οποία συνάδει με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ευρήματος από την ομάδα του Αντώνη Γράφα, είναι η απώλεια του Ju 52 της 16.06.1941 με τον αριθμό παραγωγής 6376.

Το ναυάγιο

Το ναυάγιο του αεροσκάφους Ju 52/3m, που εντοπίσθηκε στα νότια του Σουνίου, βρίσκεται επικαθήμενο σε αμμώδη βυθό. Ο νοητός άξονας της ατράκτου (ρυγχαίος κινητήρας – ουραίο πτερύγιο) έχει κατεύθυνση βορειοανατολική. Οι έλικες όλων των κινητήρων δεν φέρουν ουδεμία καμπυλότητα, γεγονός το οποίο φανερώνει ότι δεν ήταν σε λειτουργία κατά τη διάρκεια της προσθαλάσσωσης. Η θύρα της αριστερής πλευράς είναι ανοιχτή και βρίσκεται πεσμένη στον βυθό, δίπλα στο αεροσκάφος. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη μη ύπαρξη οστών και υπολειμμάτων της σωστικής λέμβου στο εσωτερικό του αεροσκάφους, δείχνει ότι δεν απωλέσθηκαν επιβαίνοντες κατά τη διάρκεια της προσθαλάσσωσης, και ότι πιθανώς αυτοί διασώθηκαν με τη σωστική λέμβο του Ju 52.

Η διείσδυση στην άτρακτο του αεροσκάφους, έδειξε ότι αυτό φέρει στη δεξιά πλευρά του, ακριβώς πίσω από το πιλοτήριο, δυο υποδοχείς για ρίψη κιβωτίων οπλισμού (γερμ. Bombenschächter). Το γεγονός αυτό συνδέει άμεσα το συγκεκριμένο Ju 52 με τη Μάχη της Κρήτης καθώς μόνο σε αυτήν, καθώς και στη Μάχη της Λέρου (Unternehmen Leopard), χρησιμοποιήθηκαν ευρέως υποδοχείς ρίψεων κιβωτίων οπλισμού. Τα μόνα αεροσκάφη, με τέτοιους υποδοχείς, που μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί στην ελληνική επικράτεια, είναι το Ju 52/3m, με αριθμό παραγωγής 640187, της VI./Transportgeschwader 4. (6ης Σμηναρχίας της 4ης Μεταγωγικής Πτέρυγας) της Luftwaffe, το οποίο απωλέσθηκε τη 14η Νοεμβρίου 1943 στην περιοχή «Πάνω Ζύμη» της Λέρου, και το Ju 52/3m του Σουνίου. Ένα άλλο Ju 52, με τον αριθμό παραγωγής 7098, το οποίο απωλέσθηκε την 28η Νοεμβρίου 1943, δεν μπορεί να είναι το ναυάγιο του Σουνίου καθώς, σύμφωνα με τις γερμανικές πηγές, το αεροσκάφος αυτό «κατέπεσε στο Φάληρο αμέσως μετά την απογείωση του». Η ύπαρξη υποδοχέων κιβωτίων οπλισμού στο Ju 52 του Σουνίου, το κατατάσσει αυτόματα στις χρονικές περιόδους «Άνοιξη του 1941» ή «Φθινόπωρο του 1943». Το γεγονός ότι το μόνο Ju 52 που απωλέσθηκε στην περιοχή του Σαρωνικού, το φθινόπωρο του 1943, είναι το Ju 52 με τον αριθμό παραγωγής 7098, που κατέπεσε στο Φάληρο, αναγάγει αυτόματα το Ju 52 του Σουνίου ως απολεσθέν την άνοιξη του 1941.

Το Ju 52 του Σουνίου βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση αν και ο ρυγχαίος κινητήρας έχει υποστεί ζημιές από το συρματόσχοινο ενός διχτιού τράτας. Από το ίδιο συρματόσχοινο ζημιές έχουν δημιουργηθεί και στην άτρακτο, στην περιοχή των ουραίων πτερυγίων. Το πολυβόλο, τύπου MG 15, βρίσκεται στη θέση του, ενώ στο εσωτερικό της ατράκτου βρίσκονται κατανεμημένοι στη θέση τους γεμιστήρες διπλού τυμπάνου του τύπου DT 15.

Συνήθως, η απόλυτη ταυτοποίηση ενός αεροσκάφους που απωλέσθηκε χρόνια πριν, σε πολεμικές συνθήκες, προκύπτει από την εύρεση της πλακέτας με τον αριθμό παραγωγής του. Aν και λόγω της έντονης ανάπτυξης του βένθους, επί του κορμού του συγκεκριμένου αεροσκάφους, δεν εντοπίσθηκε η πλακέτα αυτή, έγινε δυνατό, από τα αρχειακά ευρήματα και την έρευνα πεδίου, να τεθεί ως κύριος υποψήφιος ανάμεσα στα Junkers Ju 52 που απωλέσθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, το αεροσκάφος με τον αριθμό παραγωγής 6376 της 1ης Σμηναρχίας της 1ης Πολεμικής Πτέρυγας Ειδικής Χρήσης της γερμανικής Luftwaffe.Το αεροσκάφος αυτό διεκδικεί, κατά τη γνώμη μας, την ταυτότητα τού Ju 52 του Σουνίου και πιθανώς στο μέλλον να προκύψουν νέα στοιχεία τα οποία θα είναι σε θέση να διαφωτίσουν περεταίρω το ποιόν του.

Πηγές

Kriegstagebuch General der Luftwaffe beim Oberbefehlshaber der Marine, O.Q. 12.1943
General Quartiermeister 6., Abteilung Flugzeugunfälle und Verluste bei den fliegenden Verbänden 01.09.1939-31.12.1943
Piekalkiewicz, Janusz: Die Ju 52 im Zweiten Weltkrieg
Tesapsides, Byron: Die deutsche Luftwaffe in Griechenland im II. Weltkrieg 1941-1945, Thessaloniki 2011
Thürling, Horst: Die 7. Seenotstaffel 1941 – 1944, Rudower Panorama Verlag & Medien GmbH 1997