Ναυάγιο του βρετανικού ναρκαλιευτικού H.M.S. REGULUS (J327)

Το βρετανικό ναρκαλιευτικό H.M.S. REGULUS (J327)

Αμέσως μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού από την Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1944, πλοία της 5ης Ναρκαλιευτικής Φλοτίλλας (5th MSF) [1] του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού (Royal Navy) επικουρούμενα από ναρκαλιευτικά του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού πραγματοποίησαν την 15η Οκτωβρίου 1944, εντός των πλαισίων της «Επιχείρησης ΜΑΝΝΑ», γρίπιση ναρκών ανοίγοντας δίαυλο για τα πλοία του συμμαχικού στόλου ο οποίος μετέφερε την ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής από τον Πόρο στον Πειραιά. Μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού κατοχής από την Θεσσαλονίκη, την 30.10.1944, και την τελειωτική απελευθέρωση της ηπειρωτικής Ελλάδας [2], η 5η Ναρκαλιευτική Φλοτίλλα διεύρυνε τις επιχειρήσεις ναρκογριπίσεων με έμμεσο στόχο την αποκατάσταση της ναυσιπλοΐας στις ελληνικές θάλασσες. Από τον Ιανουάριο του 1945 στην προσπάθεια αυτή συμμετείχε με έξι πλοία και η 8η Ναρκαλιευτική Φλοτίλλα (8th MSF), η οποία ανέλαβε την γρίπιση των γερμανικών ναρκοφραγμάτων στην θαλάσσια περιοχή του Ιονίου Πελάγους. Την 12η Ιανουαρίου 1945 και ενώ το ναρκαλιευτικό της 8ης Ναρκαλιευτικής Φλοτίλλας H.M.S. REGULUS πραγματοποιούσε γρίπιση στο γερμανικό ναρκοφράγμα του Μούρτου, στις ενδεικτικές συντεταγμένες 39° 24 Β / 20° 10 Α, προσέκρουσε με την πρύμνη σε νάρκη της οποίας η έκρηξη τού προκάλεσε σημαντικές ζημιές και ρήγμα από το οποίο άρχισε να εισρέει μεγάλη ποσότητα υδάτων στο εσωτερικό του πλοίου με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Το ναυάγιο του H.M.S. REGULUS (J327) εντοπίσθηκε και ερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον Βασίλη Μεντόγιαννη και την ομάδα του τον Αύγουστο του 2002, μετά από πληροφορία ντόπιου ψαρά. 74 χρόνια μετά την βύθιση του πλοίου, την 5η Ιανουαρίου 2019, ο Αντώνης Γράφας και η ομάδα του με την υποστήριξη του καταδυτικού κέντρου deepbluedivers του Αλέξανδρου Μαρκέτου, πραγματοποίησαν επίσης κατάδυση στο ναυάγιο με σκοπό την περεταίρω έρευνα και τεκμηρίωση του.

Κατασκευή και τεχνικά χαρακτηριστικά

Το H.M.S. REGULUS ήταν ένα ναρκαλιευτικό κλάσης «ALGERINE» [3] το οποίο παραγγέλθηκε τον Ιούλιο του 1942 για το Βασιλικό Καναδικό Ναυτικό (Royal Canadian Navy) στα ναυπηγεία Redfern Construction Co. (Toronto Dry Dock) στο Τορόντο του Καναδά. Η ναυπήγηση του ξεκίνησε στις 15 Απριλίου 1943 με αριθμό ναυπήγησης 49 και αποπερατώθηκε στις 30 Μαΐου 1944. Το πλοίο επρόκειτο να λάβει το όνομα H.M.C.S. LONGBRANCH αλλά πριν την αποπεράτωση της ναυπήγησής του εντάχθηκε στην 8η Ναρκαλιευτική Φλοτίλλα του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού λαμβάνοντας το όνομα H.M.S. REGULUS και τον τακτικό κωδικό J327. Ήταν το τέταρτο πλοίο του Royal Navy το οποίο έλαβε αυτό το όνομα [4] και έφερε ως θυρεό ένα χρυσό λιοντάρι σε γαλάζιο φόντο το οποίο κρατούσε ένα ασημένιο άστρο. Στην βάση του θυρεού υπήρχε αναρτημένο το ρητό «In primus pro patria». [5]

Τα γενικότερα χαρακτηριστικά του πλοίου ήταν:

Όνομα: His Majesty´s Ship REGULUS
Διακριτικός κωδικός: J327
Τύπος: Ναρκαλιευτικό κλάσης ALGERINE
Εθνικότητα: Βρετανική
Όπλο: Royal Navy
Εκτόπισμα: 1010 τόνοι (πλήρες φορτίου 1305 τόνοι)
Μήκος: 68,6 μέτρα
Πλάτος: 10,8 μέτρα
Βύθισμα: 3,4 μέτρα
Πρόωση: 2 κάθετες παλινδρομικές ατμομηχανές τριπλής εκτόνωσης
Έλικες: 2
Ενδεικτική ταχύτητα: 16 κόμβοι
Αυτονομία: 5000 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων
Οπλισμός: Ένα ναυτικό πυροβόλο των 102 χιλ. (QF 4 inch MkV), τέσσερα δίδυμα αντιαεροπορικά Oerlikon των 20 χιλ., δυνατότητα μεταφοράς 92 βομβών βάθους, και σύστημα γρίπισης ναρκών τύπου Oropesa
Ενδεικτικό πλήρωμα: 118 άτομα (8 αξιωματικοί και 110 πλήρωμα)

Επιχειρησιακή δράση

Τον Ιούνιο του 1944 μετά την παράδοση του πλοίου στο Royal Navy και την αποπεράτωση των δοκιμαστικών του πλόων, το H.M.S. REGULUS προετοιμάστηκε για τον διάπλου του Ατλαντικού. Τον Ιούλιο αναχώρησε από το Τορόντο μαζί με το αδελφό του πλοίο H.M.S. PROVIDENCE (J325) έχοντας ως τελικό προορισμό την βρετανική νήσο. Έναν μήνα αργότερα αποπεράτωσε στην Αγγλία της απαραίτητες ναρκαλιευτικές δοκιμασίες και αναχώρησε με το H.M.S. PROVIDENCE (J325) για το Γιβραλτάρ όπου συμμετείχε σε ναρκαλιευτικές επιχειρήσεις. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου αναχώρησε με τα H.M.S. PROVIDENCE (J325), H.M.S. COQUETTE (J350), και H.M.S. ROWENA (J384) για την Μάλτα με σκοπό την γρίπιση ναρκών και την απελευθέρωση της θαλάσσιας περιοχής γύρω από τις νήσους Gozo και Μάλτα. Τον Δεκέμβρη του ΄44 στάλθηκε με άλλα πλοία της 8ης Ναρκαλιευτικής Φλοτίλλας στο Taranto της Ιταλίας με σκοπό την εκτέλεση ναρκογριπίσεων στην Αδριατική.
Στις 4 Ιανουαρίου 1945 το H.M.S. REGULUS αναχώρησε μαζί με τα H.M.S. THISBE (J302), H.M.S. ROWENA (J384), H.M.S. MARYROSE (J360) και H.M.S. FLUELLEN (T157) για την Κέρκυρα όπου συμμετείχε στον καθαρισμό της θαλάσσιας περιοχής του Ιονίου Πελάγους από τα γερμανικά, ιταλικά και ελληνικά ναρκοπέδια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από την 5η έως και την 7η Ιανουαρίου 1945, τα προαναφερόμενα πλοία της 8th MSF κατάφεραν να εξουδετερώσουν 30 νάρκες και να απελευθερώσουν την είσοδο του λιμένα της Κέρκυρας.    

Η βύθιση

Στις 12 Ιανουαρίου 1945 το H.M.S. REGULUS βρισκόταν μαζί με άλλα πλοία της 8ης ναρκαλιευτικής φλοτίλλας στα νοτιοανατολικά της Κέρκυρας, στην περιοχή του γερμανικού ναρκοφράγματος του Μούρτου [6], όπου πραγματοποιούσαν γρίπιση. Μέχρι το μεσημέρι είχαν εξουδετερωθεί 20 νάρκες όταν κατά την διάρκεια χειρισμού το H.M.S. REGULUS προσέκρουσε σε νάρκη, η οποία προκάλεσε σημαντικές ζημιές στην πρύμνη και δημιούργησε ρήγμα στην γάστρα με αποτέλεσμα την μαζική εισροή υδάτων, η οποία σύντομα οδήγησε στην ημιβύθιση του πρυμναίου τμήματος. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν από την έκρηξη ζημιές στην προπέλα και τον άξονά της καθιστώντας το πλοίο ακυβέρνητο και ανίκανο για χειρισμούς. Το H.M.S. REGULUS ρυμουλκήθηκε με σκοπό την διάσωσή του, αλλά καθώς η εισροή υδατών εξακολουθούσε διατάχθηκε η εγκατάλειψή του με αποτέλεσμα να βυθιστεί μετά από 45 λεπτά της ώρας από την έκρηξη της νάρκης. Υπήρξε μια μόνο απώλεια από το πλήρωμα αλλά αρκετοί τραυματισμοί.

Το ναυάγιο

Το ναυάγιο του H.M.S. REGULUS βρίσκεται όρθιο σε αμμώδη βυθό με μέγιστο βάθος τα 63 και ελάχιστο τα 50 μέτρα. Ο νοητός άξονας πρύμνης-πλώρης έχει κατεύθυνση 270 μοίρες. Αν και η πρύμνη του είναι κατεστραμμένη, το ναυάγιο παραμένει ως ένα κομμάτι χωρίς να έχει ρήγματα στο συνολικό μήκος της γάστρας. Το εξωτερικό τμήμα της γέφυρας, η γέφυρα καθ΄αυτή, καθώς και τμήμα των κυρίων υπερκατασκευών, είναι καλυμμένα από ένα μεγάλο δίχτυ τράτας. Το 102 χιλ. κανόνι της πλώρης είναι απόλητα ορατό και δεν φέρει αλιευτικά εργαλεία. Στο μεσοκάραβο και στην περιοχή της πρύμνης είναι απόλυτα διακριτά τα δυο δίδυμα αντιαεροπορικά Oerlikon των 20 χιλ. με τους γεμιστήρες τους, βρισκόμενα τοποθετημένα σε σταθερούς κιλλίβαντες. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και είναι διακριτό το βίντσι ρυμούλκησης του γρίπου αποκοπής ναρκών, με το συρματόσχοινο να βρίσκεται τυλιγμένο στην θέση του. Οι δυο άγκυρες της πλώρης βρίσκονται ακέραιες στα όκια τους και πολλά στοιχεία της κατασκευής, αν και έντονα καλυμμένα από βένθος, παραμένουν διακριτά. Οι προπέλες του πλοίου δεν είναι εμφανείς καθώς βρίσκονται προφανώς χωμένες στον αμμώδη βυθό.  
Το H.M.S. REGULUS αν και δεν αποτελεί άμεση πολεμική απώλεια, λόγω του ότι κατά την διάρκεια της βύθισής του δεν υπήρχε εχθρικός στρατός στην Ελλάδα, συγκαταλέγεται δικαίως στις πολεμικές απώλειες καθώς η βύθισή του προήλθε από πολεμική ενέργεια η οποία έλαβε χώρα σε μορφή πόντισης και διατήρησης εχθρικών ναρκοφραγμάτων στον ελλαδικό θαλάσσιο χώρο. Όπως και να το εκτιμήσει κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι το H.M.S. REGULUS ανήκει στα ιστορικά ναυάγια των ελληνικών θαλασσών, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα από τα σημαντικώτερα δείγματα βρετανικής ναυπηγικής τα οποία βρίσκονται βυθισμένα στην ελληνική επικράτεια.
DG

Παραπομπές, Συμπληρωματικά, Διευκρινήσεις

[1] 5th Minesweeping Flotilla
[2] Εκτός της Μήλου, τμήματος των Δωδεκανήσων, και τμήματος της βόρειας Κρήτης, τα οποία απελευθερώθηκαν την άνοιξη του 1945.
[3] Η κλάσση ALGERINE προέκυψε ως απόρροια της ανάγκης του Βρεττανικού Βασιλικού Ναυτικού σχετιζόμενη με την ναυπήγηση ισχυρών ναρκαλιευτικών, τα οποία επρόκειτο να επιχειρήσουν σε πολλαπλούς ρόλους όπως συνοδευτικά νηοπομπών, περιπολικών και φυσικά ναρκαλιευτικών. Η απόφαση για την δημιουργία της κλάσης αυτής πάρθηκε τον Σεπτέμβρη του 1940. Μέχρι το τέλος του πολέμου ναυπηγήθηκαν συνολικά 110 πλοία της κλάσης αυτής, εκ των οποίων τα 50 κατασκευάσθηκαν στο Belfast της Ιρλανδίας και στην Σκωτία, ενώ τα υπόλοιπα 60 στον Καναδά.
[4]  Τα άλλα πλοία με το ίδιο όνομα ήταν το REGULUS κατασκευής του 1785, το οποίο διαλύθηκε το 1816, το REGULUS του 1804, το οποίο προήλθε από το Γαλλικό Ναυτικό ως λεία πολέμου, και το υποβρύχιο REGULUS του 1930, το οποίο απωλέσθηκε τον Δεκέμβρη του 1940 στην Αδριατική.    
[5] «Υπεράνω όλων η πατρίς»
[6] Βλ. Σύβοτα του νομού Θεσπρωτίας

Πηγές

Colledge, J. J. / Warlow, Ben:Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy from the 15 Century to the Present, Casemate 2009
The Algerines Association (http://www.minesweepers.org.uk/)
Williams, Jack: The Algerines – Fleet Minesweepers of the Royal Navy, 1942-1961, J.F. Williams 1995
Τερνιώτης, Γιάννης: Ναρκοθέτηση και ναρκαλιεία στις Ελληνικές Θάλασσες κατά το 1940 έως το 1950, Περιοδικό Ναυτική Ιστορία , Τεύχος 2, Απρίλιος-Ιούνιος 2005