S/S VOLOS (πρώην S/S THASOS)

S/S VOLOS (πρώην S/S THASOS)

Ο Αντώνης Γράφας, μέσα στα πλαίσια τεκμηρίωσης και παρουσίασης των ναυαγίων των ελληνικών θαλασσών στην ιστοσελίδα του, καταδύθηκε με τους συνεργάτες του και με την υποστήριξη του Κώστα Κόντου (Aqua Core Divers) τον Οκτώβριο του 2020 στο ναυάγιο του ατμόπλοιου VOLOS (πρώην S/S THASOS) στον ύφαλο «Λευτέρη» του νομού Μαγνησίας.

Το S/S VOLOS ναυπηγήθηκε ως το φορτηγό ατμόπλοιο THASOS για τη γερμανική ναυτιλιακή εταιρεία DLL (Deutsche Levante Linie), με έδρα της το Αμβούργο της Γερμανίας, το 1902 και είχε τα εξής τεχνικά χαρακτηριστικά:

Όνομα: VOLOS (πρώην THASOS)
ΔΔΣ: RBJV
Τύπος: Φορτηγό ατμόπλοιο
Πρώτη σημαία: Γερμανική
Κατασκευή: 1902
Καθέλκυση: 12.3.1902
Αποπεράτωση: 15.4.1902
ΚΟΧ: 1.905
ΚΚΧ: 1.145
Μήκος: 85,6 μέτρα (Καμπούνι 8,8 μ., Ακομοδέσιο 49,9 μ., Κάσσαρο 7 μ.)
Πλάτος: 12,5 μέτρα
Βύθισμα: 5,5 μέτρα
Πρόωση: Ατμομηχανή, τρικύλινδρη παλινδρομική, 178 NHP (A.G. “Neptun“, Rostock)
Προπέλες: 1
Ενδεικτική ταχύτητα: 9 κόμβοι
Ναυπηγική εταιρεία: Aktien Gesellschaft “Neptun“, Rostock, Γερμανία
Αριθμός κατασκευής: 205

Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το πλοίο επιτάχθηκε και εντάχθηκε την 4.8.1914 ως μεταγωγικό, με το πλευρικό διακριτικό «G» (Munitionsschiff G), στο γερμανικό Αυτοκρατορικό Πολεμικό Ναυτικό (Kaiserliche Marine), για να επιστραφεί στις 20.11.1914 και πάλι στους αρχικούς του ιδιοκτήτες.
Το 1917, έναν χρόνο πριν το τέλος του πολέμου, προσάραξε κοντά στην πόλη Lulea της βορειοδυτικής Σουηδίας με αποτέλεσμα να υποστεί βαριές ζημιές. Το 1918, μετά το τέλος του πολέμου, ανελκύθηκε και ρυμουλκήθηκε στη Γερμανία όπου παρέμεινε ανεπισκεύαστο μέχρι το 1921. Το έτος αυτό η γερμανική ναυτιλιακή εταιρεία HAPAG (Hamburg-Amerika Linie), με έδρα της το Αμβούργο, το αγόρασε, το επισκεύασε και το ένταξε στο δυναμικό της, τη 18.6.1921, μετονομάζοντάς το σε VOLOS. Μάνατζερ του πλοίου διετέλεσε μέχρι την βύθισή του ο παλιός του ιδιοκτήτης η DLL.

Το ατύχημα και η βύθιση

Στις 21.2.1931 το πλοίο, έμφορτο με καπνά, ρετσίνι και γενικό φορτίο, ερχόμενο από την Κωνσταντινούπολη και έχοντας τελικό προορισμό το Αμβούργο, προσέκρουσε από ναυτιλιακό σφάλμα στον ύφαλο «Λευτέρη», στα δυτικά της Σκιάθου, και βυθίστηκε χωρίς απώλειες. Το πλήρωμα σώθηκε από το σουηδικό πλοίο S/S BELOS και μεταφέρθηκε στο λιμάνι του Βόλου.
Η γερμανική εφημερίδα Hamburgischer Correspondent της 3ης Απριλίου 1931 αναφέρει τα εξής σχετικά με το ναυάγιο του S/S VOLOS:
«Ο κυβερνήτης του στην Deutsche Levante Linie ανήκον ατμόπλοιου VOLOS, καπετάνιος F. Pietsch, ο οποίος το βράδυ της 21ης Φεβρουαρίου 1931 με ανατολικό άνεμο ισχύος 8-10 Beaufort ερχόταν από τον Βόλο, διόπτευσε στις 19.00 τον φάρο του Βράχου Λευτέρη Ανατολικά-Βορειοανατολικά και τον φάρο Ποντικονήσι Ανατολικά-Νοτιοανατολικά. Στις 19.45 τον φάρο του Λευτέρη Βορειοανατολικά και το Ποντικονήσι Νοτιοανατολικά. Στις 20.05 άλλαξε πορεία προς τα δεξιά και προς Βορειοανατολικά με σκοπό να εξισώσει το υπάρχον ασυνήθιστο θαλάσσιο ρεύμα.
Ο φάρος Λευτέρης φαινόταν μακριά και βρισκόταν σε αρκετή απόσταση από την αριστερή πλευρά του πλοίου. Ξαφνικά ο φάρος φάνηκε έντονα φωτεινός και ο Α΄ Αξιωματικός εντόπισε αφρισμένα κύματα να σπάνε στην αριστερή πλευρά του πλοίου και για τον λόγο αυτόν διέταξε άμεση αναστροφή του τιμονιού προς τα δεξιά. Στις 20.14 το πλοίο προσάραξε με δύναμη και παρά την άμεση προσπάθεια να απελευθερωθεί, βάζοντας όπισθεν, δεν υπήρξε αποτέλεσμα.
Με τα συνεχή χτυπήματα των κυμάτων και την φουρτουνιασμένη θάλασσα ωθήθηκε ψηλά στα βράχια. Στην γέφυρα του πλοίου βρίσκονταν, εκτός του κυβερνήτη, ο Α΄ αξιωματικός Bohl και ο Γ΄ αξιωματικός Bargmann. Αμέσως μετά την προσάραξη ελήφθη από το μηχανοστάσιο η είδηση ότι ο χώρος δεν ήταν πλέον στεγανός και ότι υπήρχε διείσδυση υδάτων από τους σωλήνες ένδειξης νερού. Λίγο αργότερα ελήφθη η ειδοποίηση ότι στο κύτος αριθμός τρία υπήρχε διείσδυση νερού το οποίο εξαπλωνόταν μέσω του τούνελ στο κατωκάραβο. Μετά από αυτό διατάχθηκε το σταμάτημα της μηχανής και η μετάβαση του πληρώματος στο κατάστρωμα. Μοιράστηκαν σωσίβια και οι δυο σωστικές λέμβοι καθελκύσθηκαν μέχρι τα ρέλια, χωρίς όμως να επανδρωθούν.
Ο ασυρματιστής και ο Α΄ αξιωματικός έστελναν συνεχώς σήματα SOS στα οποία όμως δεν ερχόταν καμία απάντηση λόγω βραχυκυκλώματος στην αντένα. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι το ξάρτι στο οποίο ήταν μονταρισμένη η αντένα είχε σπάσει. Στο ενδιάμεσο ένα δυνατό κύμα μετατόπισε το δεξιά βρισκόμενο πηδάλιο. Το πλοίο σηκώθηκε τόσο ψηλά που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν πλέον να κρατηθούν στα πόδια τους και άρχισαν να πέφτουν. Στις 21.30 σταμάτησε η γεννήτρια και για τον λόγο αυτόν έπρεπε να χρησιμοποιηθούν λάμπες πετρελαίου.
Γύρω στις 22.00 έγινε ορατό ένα ατμόπλοιο με αποτέλεσμα ο Α΄ και Β΄ αξιωματικός να αρχίσουν να στέλνουν ηχητικά σήματα κινδύνου με την ατμοκίνητη σφυρίχτρα του πλοίου. Το ερχόμενο ατμόπλοιο ήταν διακριτό για μια περίπου ώρα όταν εμφανίστηκε ένα δεύτερο πλοίο και τότε ξεκίνησε η προσπάθεια αποστολής σημάτων κινδύνου με το κανόνι του πλοίου, με βεγγαλικά και με το κάψιμο χημικών. Τα δυο ατμόπλοια προσπέρασαν χωρίς να αντιληφθούν τίποτα.
Το πλοίο κουνιόταν και έτριζε από όλες τις πλευρές καθώς δεχόταν τεράστιες ποσότητες νερού στο κατάστρωμα, στη γέφυρα και στις υπερκατασκευές. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το πλήρωμα βρήκε καταφύγιο στην υπερκατασκευή του μεσοκάραβου. Το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου ο Α΄ αξιωματικός τοποθέτησε στον πρωραίο ιστό μια αντένα, μέσω της οποίας αποκαταστάθηκε η επικοινωνία με τον αντιπρόσωπο της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη και ζητήθηκε η αποστολή ενός σωστικού πλοίου. Τις πρωινές ώρες ο καιρός καλυτέρεψε έτσι ώστε δεν υπήρχε πλέον κανένας κίνδυνος για το πλήρωμα. Λίγο μετά την αποστολή του σήματος έφτασε στον τόπο του ατυχήματος το τουρκικό σωστικό ατμόπλοιο LA VALETTE το οποίο δήλωσε σύμφωνο για την παροχή βοήθειας. Το VOLOS δεν τραντάζονταν πλέον και βρισκόταν σε ήρεμη κατάσταση. Ανοίχτηκαν οι καταπακτές και διαπιστώθηκε ότι όλα τα κήτη, ακόμα και το μηχανοστάσιο και το λεβητοστάσιο, ήταν γεμάτα νερό. Στις 13.40 ο ατζέντης της εταιρείας από τη Θεσσαλονίκη ειδοποίησε ότι τι σωστικό πλοίο BELOS βρισκόταν καθ΄ οδόν.
Στις 17.12 ελήφθη ένα τηλεγράφημα από το Αμβούργο, μέσω Θεσσαλονίκης, το οποίο ειδοποιούσε ότι το βρισκόμενο στον Πειραιά ατμόπλοιο MEXICO θα κατευθυνόταν στον τόπο του προσαραγμένου VOLOS. Το πρωί της επόμενης ημέρας κατέφθασε το σωστικό ατμόπλοιο BELOS του οποίου ο δύτης πραγματοποίησε μια εκτίμηση της ζημιάς, σύμφωνα με την οποία υπήρχαν σοβαρές καταστροφές στη γάστρα του πλοίου. Ο λέβητας και η μηχανή είχαν αποκοπή από τη θέση τους και είχαν πάθει σοβαρές ζημιές. Επειδή δεν ήταν πλέον δυνατή η σωτηρία του πλοίου, το πλήρωμα, εκτός του κυβερνήτη, του Α΄ αξιωματικού και του Α΄ μηχανικού, επιβιβάστηκε στο BELOS το οποίο και το μετέφερε στον Βόλο.
Στις 24 Φεβρουαρίου κατέπλευσε στον τόπο του ατυχήματος μια μεγάλη άδεια σκούνα η οποία πλαγιοδέτησε και στις 26 του μήνα άρχισε η φόρτωση των ναυτικών οργάνων και άλλων χρήσιμων αντικειμένων στο ατμόπλοιο BELOS, και την επόμενη ημέρα η μεταφόρτωση του από το VOLOS μεταφερόμενου φορτίου. Μετά από αυτό το Α/Π VOLOS εγκαταλείφθηκε στην τύχη του καθώς είχε μεταβληθεί απολύτως σε ναυάγιο και έπρεπε να εγκαταλειφθεί.
Το VOLOS, ένα από χάλυβα κατασκευασμένο πλοίο το 1902 στα ναυπηγεία της Neptun στο Rostock, 1904,81 κόρων ολικής χωρητικότητας, ήταν ασφαλισμένο για 45.000 δολάρια.
Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης επιβεβαιώθηκαν όσα αναφέρονται στην παρούσα έκθεση τόσο από τον κυβερνήτη, όσο και από τον Α΄ αξιωματικό του πλοίου. Και οι δυο, ναυτικά έμπειροι στον ελλαδικό θαλάσσιο χώρο, απέδωσαν το ατύχημα σε ένα ιδιαίτερα δυνατό θαλάσσιο ρεύμα το οποίο δεν έγινε αντιληπτό την πρέπουσα στιγμή.
Ο κρατικός αντιπρόσωπος (Reichskommissar) κατηγόρησε τον κυβερνήτη και τον Α΄ αξιωματικό του ατμόπλοιου VOLOS ότι δεν έπραξαν τα απαιτούμενα με την πρέπουσα προσοχή και ναυτική δεξιότητα, αλλιώς δεν θα έφθανε στο σημείο το πλοίο να εξοκείλει. Σύμφωνα με την γνώμη του, η διόπτευση του φάρου Λευτέρης δεν πρέπει να ελήφθη σωστά και με την πρέπουσα ναυτική δεξιότητα το θαλάσσιο ρεύμα θα έπρεπε να γίνει εγκαίρως αντιληπτό.
Το Υπουργείο Ναυτιλίας εξέδωσε την εξής ανακοίνωση:
Την 21η Φεβρουαρίου 1931 το ατμόπλοιο VOLOS προσάραξε στον βράχο Λευτέρη στο Αιγαίο Πέλαγος και χαρακτηρίστηκε ως ολική τεκμαρτή απώλεια. Το ατύχημα οφείλεται σε ένα ασυνήθιστο θαλάσσιο ρεύμα, με τους σωστούς ναυτικούς χειρισμούς όμως θα μπορούσε να αποφευχθεί η προσάραξη. Οι μετά το ατύχημα πραγματοποιθείσες ενέργειες ήταν σωστές.»

Μετά τη βύθιση

Τον Ιούνιο του 1942, ο αυστριακός θαλάσσιος βιολόγος και ερευνητής Hans Hass επισκέφθηκε το ναυάγιο του S/S VOLOS μέσα στα πλαίσια μιας καταδυτικής αποστολής, η οποία υποστηρίχθηκε υλικά και οργανωτικά από τον γερμανικό στρατό κατοχής. Η γερμανική Kriegsmarine διέθεσε στην ομάδα του Hans Hass την ακταιωρό «M» του γερμανικού 12ου Ναρκαλιευτικού Στολίσκου Αττικής, η οποία κάτω από τη διακυβέρνηση του πλοιάρχου Paul Thie πραγματοποίησε ένα ερευνητικό ταξίδι στις θαλάσσιες περιοχές του νότιου και βόρειου Ευβοϊκού, στον δίαυλο Τρικερίου, στις βόρειες Σποράδες και στη Σκύρο.
Το οπτικό υλικό της αποστολής μονταρίστηκε το 1947 από την Ursula Hühne και με μουσική που συνέθεσε ο Herbert Windt παρουσιάστηκε σε πρώτη προβολή, ως αυτόνομο ντοκιμαντέρ, από την Kulturfilm-AG IRIS-Film, στις 24.6.1947 στη Ζυρίχη της Ελβετίας. Το ντοκιμαντέρ αυτό με τον γερμανικό τίτλο «Menschen unter Haien» (Άνθρωποι και Καρχαρίες), αποτελεί σήμερα ένα από τα κλασικά πλέον φιλμ των πρώιμων υποθαλάσσιων ερευνών. Στο μέσο περίπου του ντοκιμαντέρ υπάρχουν σκηνές που κινηματογραφήθηκαν υποβρύχια στο ναυάγιο του S/S VOLOS.

Το ναυάγιο

Το ναυάγιο του S/S VOLOS κόπηκε και κύλησε με την πάροδο των χρόνων σε βαθύτερα νερά, σε βάθη που κυμαίνονται από 35 έως και 57 μέτρα. Το ναυάγιο του πλοίου αποτελείται από δυο τμήματα εκ των οποίων το πρωραίο βρίσκεται μέχρι σήμερα σε σχετικά καλή κατάσταση, διατηρώντας την αρχική του μορφή. Το τμήμα αυτό ξεκινά από τα 36 μέτρα και εκτείνεται έως τα 57 μέτρα βάθος, όπου βρίσκεται το πρωραίο ποδόσταμα του πλοίου το οποίο έχει κατεύθυνση ανατολική.
Το υπόλοιπο τμήμα του ατμόπλοιου βρίσκεται λίγα μέτρα νοτιότερα και είναι διαλυμένο σε τμήματα εκ των οποίων κάποια είναι άμορφα, ενώ κάποια άλλα είναι επαρκώς διακριτά, όπως η μια πλευρά του πλοίου επί της οποίας διακρίνονται φινιστρίνια και καπόνια.

DG

Πηγές

Stegemann, Richard: 50 Jahre Deutsche Levante-Fahrt. 1889–1939. Hrsg.: Deutsche Levante-Linie. Selbstverlag, Hamburg 1939
Hamburgischer Correspondent 3.4.1931
Lloyds Register of Shipping
Thie, Paul: Mit Hans Hass im Ägäischen Meer, Bertelsmann-Lesering, Berlin 1951
Wiborg, Susanne / Wiborg, Klaus: 1847–1997, Mein Feld ist die Welt – 150 Jahre Hapag-Lloyd. Festschrift herausgegeben von der Hapag-Lloyd AG, Hamburg 1997