Το “Πηγάδι” της Βουλιαγμένης και το υποβρύχιο σπήλαιό του.

Το “Πηγάδι”  της Βουλιαγμένης και το υποβρύχιο σπήλαιό του.

 Ως “Πηγάδι” της Βουλιαγμένης, είναι γνωστή η κατακόρυφη τομή του πυθμένα του κόλπου, στο δεύτερο λιμανάκι της Βουλιαγμένης (γνωστό και ως κόλπου του βουτηχτή), η οποία στο τέλος της καταλήγει σε είσοδο υποθαλάσσιου σπηλαίου. Η τομή βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του όρμου σε βάθος 11 μέτρων με διαστάσεις 5,5 Χ 6,5 μέτρων και κατεβαίνει κατακόρυφα δημιουργώντας ένα πεπλατυσμένο κυλινδρικό σχήμα μέχρι το βάθος των 28,5 μέτρων. Ο δύτης κατά την κάθοδό θα συναντήσει έναν παράπλευρο διάδρομο, γνωστό ως παραπήγαδο με φάρδος 1 έως 1,5 μέτρα που ξεκινά από τα 16 και τελειώνει στα 28 μέτρα βάθος. Εκεί και με βορειοδυτική διεύθυνση αναπτύσσεται ένα σπήλαιο το οποίο παρουσιάζει το παράδοξο της διαρκούς (σε όλη τη διάρκεια του έτους) εισροής υδάτων. Στο πρωτεύον στόμιο του σπηλαίου, όπου στη δεκαετία του 80, το λιμενικό είχε τοποθετήσει κάγκελα για να σηματοδοτεί τον επικείμενο κίνδυνο, η ροη είναι σχεδόν ανεπαίσθητη. Πλησιάζοντας όμως, την ουσιαστική είσοδο του σπηλαίου η οποία είναι μικρότερη σε διαστάσεις (1 μέτρο ύψος, 1,5 μέτρα πλάτος) όπου δε περνά πια το φως του ήλιου, η ροή γίνεται πολύ δυνατή και τυρβώδης. Χαρακτηριστικό της έντασης της εισροής του νερού, είναι πως ακόμα και οι φυσαλίδες από την εκπνοή των δυτών παρασύρονται στα έγκατα του σπηλαίου αντί να ταξιδεύουν προς την επιφάνεια. Οι δύτες είναι έρμαια της δύναμης του για σχεδόν 2 μέτρα από την είσοδο όπου δημιουργείται μια μεγάλη στρογγυλή αίθουσα και η ροή μειώνεται προοδευτικά. Το δεύτερο λιμανάκι της Βουλιαγμένης όπου και βρίσκεται το πηγάδι αποτελεί σήμερα το βασικότερο τόπο εκπαίδευσης αυτοδυτών στην περιοχή της Αττικής. Ακόμα και αν κάποιος δεν έκανε κάποια από τα μαθήματα της πιστοποίησής του εκεί, σίγουρα το έχει επισκεφθεί εκ των υστέρων για κατάδυση ψυχαγωγίας. Στο παρελθόν που η αυτόνομη κατάδυση ήταν ακόμη στα σπάργανα, το πηγάδι το είχαν επισκεφτεί από τη δεκαετία του ΄60 γνωστά ονόματα της κατάδυσης όπως ο Αλέξης Παπαδόπουλος, ο Νίκος Καρτελιάς και άλλοι.  Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα, σύμφωνα με την μαρτυρία του Αλέξη Παπαδόπουλου, ότι οι διαστάσεις του ανοίγματος του σπηλαίου στην αρχή της δεκαετίας του ΄70, ήταν όπως περιγράφει σε συνέντευξή του, όσο μια τηλεόραση 25 ιντσών περίπου, κάτι που κάνει ξεκάθαρο με πόση δύναμη το νερό αποσάθρωσε σε αυτά τα 40 χρόνια την είσοδο.

Χρονικό της εξαφάνισης των 3 αμερικανών αυτοδυτών.

Το Σεπτέμβριο του 1978 όμως, είναι η χρονιά που το “Πηγάδι”  πήρε μεγάλη αρνητική δημοσιότητα μετά την εξαφάνιση τριών αμερικανών αξιωματικών που υπηρετούσαν στη βάση του Ελληνικού. Οι αγνοούμενοι ήταν οι: λοχίας Ντόναλντ Μίσαντ , ο σμηνίτης Μαρκ Γκράνφορντ 21 ετών και η αδελφή του Τζόαν Γκράνφορντ 20 ετών, που έκαναν ως ερασιτέχνες, καταδύσεις στην περιοχή. Οργανώθηκαν διάφορες αποστολές για την ανεύρεση και ανάσυρση των αγνοουμένων  που όμως δεν απέφεραν καρπούς. Στις 5 Νοεμβρίου του 1978 οργανώνεται  κατάδυση με τη συμμετοχή 30 εθελοντών δυτών ενώ τον Απρίλιο του 1989 το σκηνικό αλλάζει με την πρωτοβουλία του  Σπηλαιολογικού Ελληνικού Εξερευνητικού Ομίλου (ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο.) του οποίου τα μέλη αρχίζουν σειρά καταδύσεων με σκοπό την εξερεύνηση, χαρτογράφηση και ανεύρεση των χαμένων ανθρώπων. Οι σπηλαιοδύτες που πήραν μέρος ήταν ο Γιάννης Σπίνος, Δημήτρης Κομπιλήρης, Βαγγέλης Βρούτσης, Γιάννα Ευσταθίου, Κάρκου Βάσω Κώστας Ζούπης,  και αρκετοί άλλοι. Το αποτέλεσμα, εκτός από την χαρτογράφηση του υποβρυχίου σπηλαίου, ήταν να βρεθούν οι σωροί από τους δύο αγνοούμενους να φωτογραφηθούν και μετά από σειρά καταδύσεων να φέρουν στην επιφάνεια  μια φιάλη και διάφορα άλλα αντικείμενα  από τους άτυχους δύτες. Η πρώτη σωρός εντοπίσθηκε στα 50 μέτρα από την είσοδο και η δεύτερη στα 70 μέτρα.  Η φιάλη ήταν καλυμμένη με όστρακα και υπήρχε αέρας μέσα σε αυτή κάτι που μαρτυρά ότι ο κάτοχός της έχασε τη ζωή του πριν εξαντληθεί ο αέρας, άρα ενδεχομένως και από αίτια διαφορετικά του πνιγμού.
 Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ο γνωστός κινηματογραφιστής Αλέξης Παπαδόπουλος εικάζει πως οι δύτες παρασύρθηκαν από κατακρήμνιση της εισόδου του σπηλαίου (η οποία δεχόταν τρομακτικές πιέσεις από το βάρος του νερού αλλά παράλληλα ασθενούσε από τη συνεχή τριβή των τοιχωμάτων του) η οποία στιγμιαία δημιούργησε ισχυρό βεντούρι και παρέσυρε τους δύτες στο εσωτερικό, ενώ θεωρεί πως η πιθανότητα αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η φιάλη βρέθηκε να έχει αχρησιμοποίητο αέρα μέσα της.
Η δεισιδαιμονία που συνοδεύει το “Πηγάδι”  ενισχύεται όταν στις 18 Νοεμβρίου του 1990, σε μια ανεπίσημη αποστολή για ανάσυρση του πτώματος ενός από τους Αμερικανούς, χάνει τη ζωή του ο δύτης Παναγιώτης Τζωρτζάτος, ανεβάζοντας τον απολογισμό των απωλειών στο συγκεκριμένο καταδυτικό σημείο και δημιουργώντας επιπλέον προϋποθέσεις για το χτίσιμο του μύθου του ονομαζόμενου εκ των υστέρων ¨Το δόντι του Διαβόλου¨. Ο Τζωρτζάτος ανασύρεται την ίδια ημέρα από τα μέλη της ομάδας του. Σε συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Κώστας Λαζανάς, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Βατραχανθρώπων και  πλωτάρχης των ΟΥΚ εν αποστρατεία, αναφέρει πως το 2006 με πρωτοβουλία δική του και των Θανάση Λιώση και  Μάκη Θέμελη ξεκίνησαν προσπάθειες για την ανάσυρση των πτωμάτων παρουσία εκπροσώπου από την  Αμερικανική πρεσβεία. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία και η Αμερικανική Κυβέρνηση τους τίμησε με αναμνηστική πλακέτα για την ανάσυρση των δύο εκ των 3 λειψάνων.
 
Περιγραφή του σπηλαίου.

 Στις 16/09/2018 η καταδυτική ομάδα του Αντώνη Γράφα ξεκίνησε να οργανώνει μια αποστολή στο ¨Πηγάδι¨ της Βουλιαγμένης, με σκοπό την κινηματογράφηση, φωτογράφηση και εξερεύνηση του υποβρύχιου σπηλαίου που σχηματίζεται στον πυθμένα του. Έχοντας σαν σημείο αναφοράς τον χάρτη που είχε προκύψει από τις αποστολές του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο, η ομάδα προοδευτικά ένωσε σχοινιά 30-40 μέτρων  ώστε να καλύψει με ασφάλεια όλο το μήκος, του έως τότε γνωστού σπηλαίου. Τελικά μετά από διαδοχικές αποστολές και αφού τα μέλη που συμμετείχαν, απέκτησαν μια καλύτερη εικόνα για τις απαιτήσεις αυτού του ιδιαίτερου σπηλαίου, όπως το απαραίτητο απόθεμα αέρα, τη δαπάνη ενέργειας και του ειδικού εξοπλισμού που απαιτούνταν για την έξοδο, κατάφεραν να απλώσουν σχοινιά σε απόσταση 145 μέτρων από την είσοδό του. Με αυτή την απόσταση συνέχισαν πέρα από το μέχρι σήμερα χαρτογραφημένο, από τους δύτες του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο, τμήμα  αφού συνάντησαν αυτό που κατά την αποστολή τους  αποκάλεσαν ¨Καμινάδες¨  δηλαδή δύο κατακόρυφες τομές που αναπτύσσονται προς την επιφάνεια. Στα 120 μέτρα περίπου από την είσοδο, υπάρχει ένα δεύτερο στένεμα όπου η ροή προς τα μέσα αυξάνεται ξανά και το σπήλαιο γίνεται ρηγματώδες. Στο ρήγμα το βάθος είναι περίπου 40 μέτρα, ενώ πέρα από αυτό το σημείο ο περιβάλλον χώρος  αλλάζει ριζικά. Ο βυθός  γίνεται αμμώδης και το βυθόμετρο δείχνει πλέον  44-45 μέτρα. Στο σημείο αυτό, αναπτύσσεται μία πολύ μεγάλη αίθουσα όπου οι φακοί αδυνατούν να προσδιορίσουν τις διαστάσεις της και ο βυθός έχει κλίση βαθαίνοντας αισθητά.  Από την είσοδο του σπηλαίου ταξιδεύουμε στις 330 μοίρες, έπειτα από 90 μέτρα περίπου η πυξίδα δείχνει 40 μοίρες και το βάθος προοδευτικά αυξάνεται κάτι που θα πρέπει να συνυπολογίσει ο δύτης όσων αφορά την επιστροφή του καθώς η  εισροή είναι συνεχής και έντονη. Μετά τα πρώτα αυτά μέτρα  η διεύθυνση της πυξίδας επανέρχεται στις 320 μοίρες, πολύ γρήγορα αλλάζει και πάλι σε 220 μοίρες, μετά από λίγο αλλάζει και πάλι δείχνοντας πλέον 280 μοίρες. Το βάθος σε αυτό το σημείο αγγίζει τα 44-45 μέτρα, που είναι και το τελευταίο σημείο που έφτασε η ομάδα μας, καθώς το σπήλαιο συνεχίζει προς άγνωστη μέχρι τώρα κατεύθυνση.    

Σημείωση: Η κατάδυση στο Πηγάδι, αποτελεί για εμάς ως ομάδα, μια από τις δυσκολότερες καταδύσεις, σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο. Προσπαθήσαμε στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, να κινηματογραφήσουμε με τον καλύτερο τρόπο και να αποδώσουμε τη μορφή, τις συνθήκες και τα χαρακτηριστικά αυτού του επικίνδυνου σπηλαίου. Δεν συμβουλεύουμε ή παροτρύνουμε κανέναν να εισέλθει στο σπήλαιο και ο καθένας φέρει την ατομική ευθύνη των καταδυτικών του επιλογών. Από πλευράς μας, ήταν μια πολύ δυνατή εμπειρία όπου δοκιμάστηκαν τα όρια και οι αντοχές μας, αλλά έχοντας ολοκληρώσει το έργο μας, σίγουρα το κλειστό σπήλαιο του Πηγαδιού είναι ένα μέρος στο οποίο θα ξανά ταξιδέψουμε μόνο μέσω του βίντεό μας και αυτό συμβουλεύουμε να κάνουν και οι θεατές μας.

Το Ντοκιμαντέρ που ακολουθεί είναι προϊόν συλλογικής προσπάθειας έμπειρων σπηλαιοδυτών κινηματογραφιστών και πολυπληθούς ομάδας υποστήριξης. Το υποθαλάσσιο σπήλαιο αρνητικής ροής στο δεύτερο λιμανάκι βουλιαγμένης θεωρείται από τα πιο επικίνδυνα στην Ελλάδα. Η ομάδα του Grafas Diving, δεν παροτρύνει/προτρέπει/ενθαρρύνει κανένα να επιχειρήσει κάτι αντίστοιχο και αποποιείται κάθε ευθύνης σε αντίθετη περίπτωση.

Στο σπήλαιο διείσδυσαν οι δύτες: Λευτέρης Κουταλάς 140μ ( μεγάλη αίθουσα), Αντώνης Γράφας 130μ (ρήγμα) και Ερρίκος Κρανιδιώτης 70μ ( σκαλοπάτια).